1918
1919

Henryk Pollak

Podchorąży Henryk Pollak nie musiał uczestniczyć w ataku na lwowską Cytadelę 22 XI 1918 r. Dał już dość dowodów odwagi w czasie obrony Lwowa. Ale jako dowódca plutonu chciał być ze swoimi żołnierzami podczas ochotniczego wypadu. Natarcie załamało się w ogniu strzelców ukraińskich. Pollak dotarł samotnie pod jeden z bastionów i „zaatakował go granatami ręcznymi. Otrzymał wtedy postrzał, ale mimo to biegł dalej, by znaleźć dogodniejszą pozycję do jeszcze jednego rzutu granatem. Kolejna celna kula przeszyła mu kolano i dzielny żołnierz runął na ziemię, tracąc przytomność”. Tego dnia do miasta dotarły oddziały ppłk. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza, a wojska ukraińskie opuściły Lwów. Nazajutrz zwłoki mężnego porucznika odnalazł jego brat Alfred. Ten rodzony brat, oficer WP, zmarł pod koniec wojny z bolszewikami. Braci Pollaków pochowano na cmentarzu żydowskim we Lwowie, w alei, gdzie spoczęli także inni obrońcy Ojczyzny. Dziś nie ma już śladu po tych grobach. Zostały zniszczone w czasie okupacji niemieckiej.

Tadeusz Wereszycki

Tadeusz Wereszycki ze Lwowa, uczeń szkoły realnej, legionista, członek tzw. pierwszej załogi obrony miasta, liczącej 142 osoby, współtwórca jej artylerii. W przeddzień rozpoczęcia walk o Lwów uczestniczył w akcji przejęcia broni i amunicji z magazynów austriackich w Rzęśnie Polskiej. Nieśmiały protest strażników przeciął twardo: „Nie ma Austrii, jest tylko Polska”.

Salomon Pelz

Salomon Pelz ze Lwowa, nauczyciel. 6 XI 1918 r. wstąpił ochotniczo do oddziału broniącego ulicy Józefa Bema i objął dowództwo jednego z odcinków. Przez następne doby nie schodził z posterunku, dopóki 10 listopada nie został ciężko ranny. Zmarł kilka dni później. Miał 31 lat. „Był bardzo dzielnym żołnierzem”, napisano we wniosku o odznaczenie niepodległościowe – pośmiertne.

Rudolf Kirschbaum

Rudolf Kirschbaum ze Lwowa, uczeń szkoły realnej. Walczył na odcinku Szkoła Konarskiego. W czasie pełnienia służby ciężko zachorował. Odesłany do szpitala, zmarł na początku 1919 r. Miał 20 lat.

Adam Garfein

Adam Garfein ze Lwowa, student prawa, działacz patriotycznych organizacji akademickich, podporucznik WP. Służył w Legii Oficerskiej, „dając niejednokrotnie dowody wielkiego męstwa i poświęcenia”. 30 XII 1918 r. w walkach na Persenkówce został śmiertelnie ranny w głowę. Zmarł tydzień później. Miał 26 lat. „Będąc już w agonii i na wpół nieprzytomny, powtarzał ustawicznie do otaczających go lekarzy: »Ratujcie Ojczyznę! Ojczyzna ginie!«”.

Maksymilian Weinberg

Maksymilian Weinberg ze Lwowa, absolwent szkoły realnej. W chwili rozpoczęcia walk o Lwów 1 XI 1918 r. zgłosił się ochotniczo i jako sekcyjny 1. Pułku Strzelców Lwowskich „brał wybitny udział w obronie miasta”. Kilkakrotnie odznaczył się męstwem, był ranny na odcinku Cytadela. Poległ w styczniu 1919 r. na Persenkówce.

Nazwiska Garfeina i Weinberga znalazły się na Pomniku Obrońców Lwowa na Persenkówce, zdobionego napisem: „Życie za Polskę oddali”.

Pomnik Obrońców Lwowa na Persenkówce

Seweryn Buxbaum

Jednym z tych oddziałów dowodził por. Seweryn Buxbaum, w cywilu student prawa ze Lwowa. Uczestniczył w walkach pod Rawą Ruską i Sokalem. Mianowany komendantem osłony dworca w Lubyczy Królewskiej, udał się tam jedynie z plutonem wojska. 2 XII 1918 r., „otoczony przeważającymi siłami ukraińskimi w sile jednego batalionu, dostaje się po ciężkiej walce wręcz do niewoli ukraińskiej”. Wyrokiem ukraińskiego sądu polowego w Sokalu został rozstrzelany dwa dni później. Miał 22 lata.

Beniamin Obstler

Beniamin Obstler z Niepołomic, absolwent III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, porucznik WP, dowódca kompanii w 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Odznaczył się bohaterstwem w walkach na przedmieściach Bełza: „z własnej inicjatywy porywa kompanię do kontrataku. Pod silnym ogniem nieprzyjacielskiej artylerii i w walce ulicznej zdobywając dom za domem, nie tylko uchronił kawalerię od zupełnego wybicia”, lecz także przyczynił się do wyparcia przeciwnika z miasta. Poległ 26 III 1919 r. w ataku na pozycje ukraińskie podczas bitwy pod Magierowem. Miał 30 lat.

Karol Kernberg

Karol Kernberg z Żółkwi, legionista, uczestnik boju pod Rarańczą.
15 XI 1918 r. z kilkoma ochotnikami przedostał się do Lwowa i wziął udział w walkach na odcinku przy ulicy Bema. Uczestniczył też w dalszych zmaganiach polsko-ukraińskich.

Roman Feldstein

Roman Feldstein, uczeń ze Lwowa, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, plutonowy batalionu 19. Pułku Piechoty Odsieczy Lwowa. Dom jego rodziców przy ul. Herburtów 7 był ostoją patriotyzmu, jednym z ważnych punktów na mapie irredenty polskiej w zaborze austriackim. Roman bronił Lwowa od pierwszego dnia walk pod komendą starszego brata Tadeusza, oficera Legionów, kawalera Krzyża Virtuti Militari. Służył w sekcji karabinów maszynowych. Chory na nerwicę serca i nerki miał zostać odesłany do szpitala, lecz kiedy 19 IV 1919 r. jego oddział zaatakował Obroszyn, obsadzony przez Ukraińców, również on wziął udział w tym ataku. Poległ ugodzony kulą w serce. Pochowano go na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Matka Helena, „której był on dzieckiem najukochańszym, nie mogła się uspokoić. Jedyne słowa, na które się zdobyła, były »trudno, tak go przecież wychowałam, aby Polskę kochał nade wszystko«”. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych i Krzyżem Obrony Lwowa. Jego poezje zostały zebrane przez matkę i opublikowane w tomiku Pójdźcie za mną! (Lwów 1919). Tadeusz, wspominając u schyłku swojego życia młodszego o siedem lat brata, zastanawiał się, „czy choć jeden egzemplarz [książki] ocalał z niemiecko-sowieckiego potopu”. Ocalał i dziś jest nie tylko udostępniany w kilku polskich bibliotekach, lecz także na portalu Biblioteki Narodowej Polona.

Roman Lichtenbaum

Roman Lichtenbaum z Warszawy, student Politechniki Warszawskiej, legionista, podporucznik 1. Pułku Artylerii Polowej, odznaczył się męstwem w boju pod Lubieniem Małym koło Lwowa, za co otrzymał Krzyż Walecznych.

Pinkus Kaczmarek

Pinkus Kaczmarek z Łodzi, podoficer 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, ciężko ranny podczas natarcia pod Kujdanowem, zmarł 5 VII 1919 r. Miał 20 lat.

Józef Piłsudski z oficerami Wojska Polskiego na froncie pod Lwowem. Pierwszy z lewej Bernard Mond, który za męstwo okazane w obronie miasta został później odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami